NGUYÊN NHÂN & CÁCH KHẮC PHỤC CÀ PHÊ RA HOA SỚM

Tình trạng biến đổi khí hậu hiện nay là nguyên nhân tác động đến việc sản xuất cà phê. Thể hiện rõ nhất là sự thay đổi từ nhiệt độ, không khí theo chiều hướng tăng dần và quy luật phân bố mưa không đồng đều. Điều này làm ảnh hưởng đến quá trình ra hoa của cây cà phê. Theo chuyên gia nông nghiệp, bà con nông dân hoàn toàn có thể khắc phục cà phê ra hoa sớm nếu áp dụng biện pháp hợp lý. Hiểu được sự cần thiết đó, Dr.Xanh sẽ cung cấp cho quý bà con những thông tin hữu ích về biện pháp khắc phục cà phê ra hoa sớm.

NGUYÊN NHÂN TÌNH TRẠNG CÀ PHÊ RA HOA SỚM

1. Biến đổi khí hậu

Nhiệt độ

Nhiệt độ không khí theo chiều hướng tăng dần cũng làm cho cây cà phê dễ ra hoa sớm. Thời tiết hiện nay so với khoảng 10 năm về trước có sự thay đổi bất lợi đối với nền nông nghiệp nói chung và sản xuất cà phê nói riêng. Nhiệt độ trung bình tăng khoảng 0,7 – 1 độ C, sẽ làm tăng quá trình tích lũy Hydratcacbon. Chính vì thế tỷ lệ C/N của cây cà phê tăng cao. Điều này làm cây rất nhạy cảm với việc phân hóa mầm hoa vào thời tiết nắng nóng, không mưa trong khoảng thời gian ngắn.

Ở Tây Nguyên những năm gần đây có tần suất mưa ít đi. Vào khoảng thời điểm tháng 7,8,9 có nhiều giai đoạn khô hạn 7 – 15 ngày không mưa, nền nhiệt độ cao 30 – 35 độ C. Lượng hoa cà phê nở sớm chiếm 2 – 8% tổng số hoa.

Sự phân bố lượng mưa

Dù tần suất mưa trong mùa không nhiều nhưng lượng nước mưa tăng cũng khiến cây cà phê ra hoa sớm hơn dự định. Mưa lớn khiến đất bị xói mòn, làm giảm hệ số sử dụng phân bón. Điều này gây ra tình trạng tích lũy Hydratcacbon, thúc đẩy cây phân hóa mầm sớm khi gặp nắng nóng hay khô hạn. Sau đó, đến mùa mưa, hoa cà phê tiếp tục nở trở lại. Ta có thể thấy sự rối loạn trong quá trình sinh trưởng của cây, do cây bị đánh lạc hướng về thời tiết.

Đến giai đoạn cây cà phê bắt đầu vào mùa khô hoặc giai đoạn có những cơn mưa nhỏ cũng là nguyên nhân làm cây cà phê ra hoa không đồng đều. Hoa sẽ nở đối với các cành đã phân hóa mầm hoa và hình thành chồi hoa. Ngoài ra còn tỷ lệ cành cà phê chưa kịp phân hóa mầm hoa và hình thành chồi hoa chúng sẽ tiếp tục phát triển nếu có điều kiện khô hạn xảy ra tiếp tục. Đã từng xảy ra hiện tượng cây cà phê phân hóa sớm và nở hoa khi gặp mưa khi thời tiết khô hạn trong mùa mưa tới 10 – 30 ngày.

Trong năm nếu gặp 2 đợt mùa khô không mưa thì cây cà phê cũng có khả năng phân hóa mầm, nở hoa và đậu quả 2 lần. Điều này gây khó khăn cho công tác quản lý kỹ thuật và quản lý thu hoạch sản phẩm sau này. Thời điểm 2016 đầu 2017 là những năm ví dụ điển hình của sự thay đổi về phân bố mưa ở Tây Nguyên.

2. Quá trình canh tác 

Trồng cà phê không có cây che bóng

Đối với các vườn cà phê không có cây che bóng làm tăng cường độ chiếu sáng. Quá trình chuyển hóa Hydratcacbon cà phê sẽ diễn ra mạnh mẽ (C/N cao). Qua đó cây rất dễ phân hóa mầm hoa khi gặp thời tiết khô hạn trong mùa mưa và nở hoa khi gặp cơn mưa với lượng mưa từ trên 3 mm. Một phần do vườn cà phê trồng trần nên tỷ lệ ra hoa khá cao, có trường hợp lên đến 30% tổng hợp hoa cà phê. Điều này sẽ làm ảnh hưởng đến quá trình quản lý kỹ thuật và quản lý thu hoạch sản phẩm. 

Các kết quả nghiên cứu cũng đã chỉ ra rằng trồng cây che bóng với mật độ thích hợp có tác dụng điều hòa tiểu khí hậu trong vườn. Đồng thời cũng hạn chế quá trình chuyển hóa Hydratcacbon nên tỷ lệ C/N không cao. Từ đó giúp cây cà phê tăng cường sức đề kháng khi bị sốc nhiệt tạm thời. Ngoài ra, nếu vườn cà phê có cây che bóng sẽ giúp cho cà phê ra hoa tập trung hơn. Đặc biệt khi có điều kiện thời tiết, khí hậu thích hợp (nắng nóng và không mưa kéo dài từ 1 đến 2 tháng).

Bón phân mất cân đối

Trường hợp cây bón phân mất cân đối làm cho cây cà phê sinh trưởng và phát triển kém. Tỷ lệ C/N trong cây nếu không bón phân hợp lý sẽ dễ nhạy cảm với tình trạng sốc nhiệt và không mưa mặc dù chỉ trong thời gian ngắn. Từ đó cây cà phê sẽ phân hóa mầm hoa và nở hoa khi mùa mưa trở lại. Trong thực tế sẽ dễ nhận thấy rằng các vườn cà phê sinh trưởng kém, cây già cỗi thường ra hoa sớm trong mùa mưa. So với các vườn cà phê được bón phân phù hợp và cân đối, cây sẽ phát triển khỏe và tươi tốt.

Cắt cành không kịp thời và không đúng kỹ thuật

Hiện nay có rất nhiều nhà vườn chưa có kỹ thuật cắt cành hợp lý. Việc này dẫn đến hiện tượng nhiều cành có 3 đoạn cành tách biệt nhau, theo các giai đoạn sinh trưởng khác nhau. Các đoạn gồm: đoạn cành thu hoạch đã già cỗi, đoạn cành tiếp theo đang mang quả, và cuối cùng là đoạn cành sẽ cho quả vào vụ tới. Những đoạn cành này có tỷ lệ C/N rất cao. Cụ thể là trên các đoạn cành mang quả nhiều, vì chúng dễ phân hóa mầm hoa. 

 Với những vườn cà phê cùng điều kiện nhiệt độ, thời gian chiếu sáng và thời gian không mưa như nhau. Tuy nhiên các cành có 2 đoạn cành hay chỉ là cành dự trữ khỏe mạnh, các loại cành này thường có thời gian phân hóa mầm hoa muộn hơn. Vì vậy loại cành này đòi hỏi thời gian chiếu sáng dài hơn, thời gian khô hạn dài hơn.

Khi bà con cắt cành cà phê muộn cũng làm cho cây cà phê tích lũy lượng C/N cao. Điều này đẩy nhanh thời gian phân hóa mầm ra hoa của cà phê. Đặc biệt trong điều kiện sốc nhiệt chỉ trong khoảng 7 – 15 ngày.

Việc tỉa cành đúng kỹ thuật, phù hợp cây cà phê sẽ sinh trưởng khỏe hơn. Ngoài ra cây  có khả năng vượt qua các cơn sốc nhiệt xảy ra trong thời gian ngắn. Tuy nhiên cây chỉ phân hóa mầm hoa khi điều kiện khô hạn kéo dài thường xảy ra sau khi thu hoạch.

3. Độ tuổi cây cà phê

Cây cà phê có tuổi càng cao thì quá trình tích lũy C/N càng cao. Vì vậy khi cây có tuổi sẽ rất dễ phân hóa mầm hoa trong điều kiện nhiệt độ cao. Ngoài ra cây có thời gian khô hạn ngắn so với các cây trẻ đang sung sức.

Chính vì vậy trong điều kiện khí hậu như hiện nay. Những vườn cà phê già dễ xảy ra tình trạng ra hoa sớm so với các vườn cà phê đầu thời kinh doanh.

MỘT SỐ LƯU Ý VỀ BIỆN PHÁP TƯỚI NƯỚC KHẮC PHỤC CÀ PHÊ RA HOA SỚM

Quy trình tưới nước cho cây cà phê 

• Cần tưới nước đầy đủ khi có điều kiện thuận lợi (khô hạn dài từ 1 – 2 tháng). Điều này giúp hoa nở đồng loạt có thể lên đến 80 – 90%.
• Tập trung tưới nước khi hoa cà phê đạt được độ lớn nhất định (dài hoa từ 1 – 1,5 cm). Khi hoa cà phê có màu trắng sữa, lá héo vào ban ngày (độ ẩm đất khoảng 27%). Lúc này nhà vườn cần tưới nước cho cà phê là đúng thời điểm. 
• Khoảng giữa tháng 11, chậm nhất là cuối tháng 12, sau khi thu hoạch cà phê, nhà vườn tập trung tỉa cành, vệ sinh vườn cây cà phê.
• Tập trung tưới nước cho cà phê ra hoa đợt 1, thường trước và sau Tết Nguyên Đán.

Trường hợp cây cà phê cần tưới đuổi

• Đặc biệt lưu ý không phải trường hợp nào bà con cũng phải tưới đuổi cho cây cà phê.
• Cần tưới đuổi sau khi ở hoa mà lượng mưa chưa đảm bảo (< 20 mm).
• Tưới đuổi khi cây nở hoa vào cuối và gần cuối mùa mưa với tỷ lệ hoa nở không cao, khoảng từ 1 – < 10%.
• Các trường hợp ảnh hưởng của hiện tượng sốc nhiệt tức thời. Trường hợp này các đoạn cành cà phê già cỗi, tỷ lệ C/N cao  phân hóa mầm hoa, hình thành chồi hoa và gặp mưa thì nở hoa.
• Không được tưới đuổi trong trường hợp nở hoa sớm với tỷ lệ nở hoa không đáng kể (< 10%).
• Các đợt hoa cà phê nở sớm vào giữa mùa mưa, cuối mùa mưa có tỷ lệ thấp, không cần phải quan tâm. Tuy nhiên như vậy có thể ảnh hưởng đến khả năng phân hóa mầm hoa của cây sau này do sinh trưởng dinh dưỡng chiếm ưu thế.
• Quy trình tưới đuổi cần quan tâm khi đợt nở hoa sớm rơi vào cuối mùa mưa. Hoặc giai đoạn sau thu hoạch tỷ lệ hoa nở trên 10%.
• Nhà vườn phải cẩn thận điều chỉnh lượng nước vừa phải và chỉ tưới 1 lần. Đảm bảo quá trình phân hóa mầm hoa tiếp tục diễn ra thuận lợi trong mùa khô hạn.
• Nếu tưới đuổi nhiều lần càng dễ gây nên hiện tượng hoa nở rải rác. Từ đó ảnh hưởng đến thu hoạch và năng suất.
• Tưới đuổi nhiều lần sẽ ảnh hưởng đến việc phân hóa mầm hoa của cây cà phê. Điều đó dẫn đến những năm sau hiện tượng ra hoa sớm, nhiều đợt lại tiếp tục xảy ra.

BIỆN PHÁP KHẮC PHỤC CÀ PHÊ RA HOA SỚM 

Duy trì hệ cây che bóng

Việc trồng cây che bóng sẽ giúp vườn cà phê điều hòa tiểu khí hậu. Qua đó cũng giảm ánh sáng trực xạ, giảm bốc thoát hơi nước của cây và của mặt đất. Duy trì hệ cây che bóng giúp cây cà phê ít chịu tác động của hiện tượng sốc nhiệt khi gặp hạn hán tức thời.

Do tác dụng tích cực của hệ thống cây che bóng trong việc điều chỉnh tỷ lệ chuyển hóa Hydratcacbon (C/N) ở mức thích hợp. Từ đó vườn sẽ ít xảy ra hiện tượng phân hóa mầm hoa sớm trong những giai đoạn hạn tức thời của mùa mưa.

Mặc dù vậy, nhưng nếu mật độ cây che bóng cao hơn 100 cây/ha sẽ làm cây không nhận được ánh sáng đầy đủ để đảm bảo quá trình sinh lý, sinh hóa diễn ra thuận lợi cho việc phân hóa mầm hoa khi mùa khô hạn xảy ra sau khi thu hoạch. Chính vì thế sẽ làm ảnh hưởng đến năng suất nhà vườn cà phê.

Bón phân cân đối, hợp lý

Việc nhà vườn bón phân hợp lý giúp điều chỉnh tỷ lệ C/N ở mức phù hợp trong mùa mưa. Qua đó cây có thể ít chịu ảnh hưởng của các đợt hạn ngắn, giảm hiện trạng ra hoa sớm.

Khi các vườn cà phê duy trì hiệu quả hệ cây che bóng cho vườn, kèm với chế độ bón phân phù hợp và cân đối, ảnh hưởng của các đợt hạn ngắn trong mùa mưa sẽ không làm cho cà phê phân hóa mầm hoa sớm. Đến thời điểm khô hạn kéo dài thì cây cà phê sẽ phân hóa mầm hoa đồng loạt hơn. Từ đó hoa sẽ nở tập trung hơn khi được cung cấp nước đầy đủ.

Tạo hình, tỉa cành đúng kỹ thuật

Ttỉa cành, tạo hình hợp lý và đúng kỹ thuật, đúng thời điểm giúp cây có bộ tán cân đối, hệ thống cành dự trữ khỏe mạnh. Ngoài ra còn hỗ trợ cây ít bị ảnh hưởng bởi các đợt hạn ngắn trong mùa mưa. Qua đó cây sẽ khắc phục được tình trạng ra hoa sớm.

Tưới nước đúng thời điểm

Do cà phê chịu ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, việc lựa chọn thời điểm thích hợp để tưới nước là điều vô cùng cần thiết. Vào các đợt hạn ngắn, vườn cà phê xuất hiện tỷ lệ đoạn cành già cỗi nhất định. Các cành này mang nhiều quả tỷ lệ C/N cao. Đó có thể là dấu hiệu của quá trình phân hóa mầm hoa, hình thành chồi hoa. Tuy nhiên bên cạnh đó, vườn cà phê vẫn còn một tỷ lệ đoạn cành đang sung sức. Thậm chí là những đoạn chưa có biểu hiện phân hóa mầm do thời gian khô hạn chưa đủ dài.

Nếu bà con chú ý tưới vào giai đoạn này thì tỷ lệ nở hoa sẽ rất ít, rải rác và do đất đủ ẩm kéo dài. Từ đó dẫn đến việc kéo dài thời gian phân hóa mầm hoa hoặc sẽ không phân hóa mầm hoa được do sinh trưởng dinh dưỡng chiếm ưu thế.

Trong trường hợp này, nhà vườn đừng nôn nóng mà lợi dụng đặc tính sinh lý của cây cà phê khi phân hóa mầm hoa thành chồi hoa. Vì khi thời tiết tiếp tục khô hạn thì chồi hoa bước vào thời kỳ ngủ nghỉ mà số cành, đoạn cành còn lại tiếp tục phân hóa mầm hoa.

Giải pháp độc quyền từ Dr.Xanh

KẾT LUẬN

Nhận thấy được hiện trạng hàng loạt cà phê của nhà vườn đã chín đỏ. Nhưng cũng có trường hợp bà con chưa kịp thu hoạch thì hoa cà phê đã nở trắng xóa. Điều này sẽ gây nguy cơ mất mùa vào năm tới. Hy vọng qua bài viết này nhà vườn có thể khắc phục được tình trạng cà phê ra hoa sớm. Nếu có bất kỳ thắc mắc gì, quý bà con cứ để lại bình luận hoặc liên hệ Dr.Xanh sẽ liên hệ tư vấn ngay nhé!

• Địa chỉ: B19 Quốc Lộ 1A, P. Hưng Thạnh, Q. Cái Răng, Tp. Cần Thơ.
• Email: drxanh.com@gmail.com
• Fanpage: Dr.Xanh – Bệnh Viện Cây Trồng
• Hotline: 0907.083.094